کیفیت تاثیر و تاثر جسم و روح از منظر ملاصدرا، علامه طباطبایی و استاد مصباح یزدی

مصطفی کاظمی اصل

فلسفه

کارشناسی ارشد

اکبر میرسپاه

عباسعلی شاملی

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1388

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

از مهمترین مباحث مطرح در روان‌شناسی فلسفی اسلامی (علم النفس) کاوش از چگونگی ارتباط و تعامل جسم و روح است. ملاصدرا براساس مبانی‌اش در حکمت متعالیه یعنی اصالت وجود، تشکیک در وجود و حرکت جوهری و با توجه به نحوه حدوث نفس و نحوه ارتباط آن با بدن، معتقد است نفس و بدن دارای وحدتی حقیقی بوده و ماهیت انسان از کل این حقیقت انتزاع می‌شود. وی بیان می‌کند که مجرد و مادی تقسیمی براساس اصالت ماهیت می باشد؛ ولی با توجه به اصالت وجود، مجرد و مادی دو درجه ضعیف و شدید از وجود می‌باشند که در انسان هر دو با هم جمع شده‌اند و صدر و ذیل یک حقیقت واحد را تشکیل می‌دهند. علامه طباطبایی در ضمن بیان حقیقت روح، این نحوه اتحاد را بین جسم و روح مورد قبول قرار می‌دهند؛ اما استاد مصباح یزدی معتقدند این بیان دارای اشکالات متعددی است که مانع از پذیرش این نظریه می‌شود. اما در مورد چگونگی تعامل جسم و روح، عده‌ای از فلاسفه امری به نام روح بخاری را به عنوان واسطه تعامل مطرح کرده‌اند که ملاصدرا نیز در ظاهر این نظریه را تاید می‌کند؛ ولی راه حل اصلی او در ضمن مباحثی که در ذیل حقیقت نفس و رابطه ساحت‌های وجودی انسان بیان شده، مشخص می‌گردد. وی معتقد است تاثیر و تاثر جسم و روح، از آنجا که صدر و ذیل یک حقیقت و دو مرتبه وجودی از یک ماهیت واحدند، به شکل تاثیرات یک مرتبه از وجود در مرتبه دیگری از آن است که در زیز سایه یک حقیقت واحد شکل گرفته است؛ زیرا مراتب مختلف انسان هر یک شان مرتبه مافوق می‌باشد و هر یک از از آنها مجموعه‌ای از قوای ادراکی دارد که از شوون قوای مرتبه بالاتر است که جز از حیث شدت و ضعف با یکدیگر تفاوتی ندارند؛ پس در هر انفعالی که در مرتبه پائین اتفاق می‌افتد این اثر ناتمام مراتب بالاتر منتقل می‌شود. در میان نفس و بدن سلسله مراتبی از قوا وجود نفس رخ می‌دهد، اثر آن به این وسائط منتقل شده و از طریق آن به بدن تنزل می یابد و هر گاه یک حالت بدنی برای جسم انسان رخ دهد، اثر آن از همین طریق به روح منتقل می‌شود. واژگان کلیدی: جسم، بدن، نفس، روح، تعامل نفس و بدن

1392/10/8

1450